کودک، نوجوان، زندگی نوین

نشست دوم: کالایی‌سازی، مصرفی‌شدن و زندگی کودکان

این نشست دومین جلسه از مجموعه نشست‌های «سبک زندگی کودکان، تغییرات و پیامدها» است که رویکرد نظام سرمایه‌داری در مواجهه با کودکان را تشریح می‌کند و تغییراتی که به واسطه مصرف رسانه‌ای کودکان و حجم بالای تبلیغات تلویزیونی در سبک زندگی این گروه ایجاد شده، مورد بررسی قرار می‌دهد.

در دوره صنعتی شدن نظام سرمایه‌داری، استفاده از کودکان به عنوان نیروی کار به صورت رسمی بوده است، ولی به تدریج با توسعه سرمایه‌داری و خروج کار از کشورهای مرکز به پیرامون، به‌کارگیری کودکان در صنایع مختلف در کشورهای مرکز کاهش می‌یابد اما تا مدت‌ها شاهد هستیم که بخشی از نیروهای شرکت‌های بزرگ غربی در کشورهای در حال توسعه مانند هند و بنگلادش، کودکان هستند.

استفاده از کودک در تبلیغات، ارتباط دوم نظام سرمایه‌داری با کودک بود. در سومین شکل ارتباط، نظام سرمایه‌داری کودک را به عنوان مشتری یا مصرف‌کننده در نظر می‌گیرد. اما این مفاهیم با یکدیگر تفاوت دارند؛ در اقتصاد رسمی که بحث عرضه و تقاضا مطرح است، «مشتری» نیازهای واقعی دارد که تولیدکننده این نیازها را پاسخ می‌دهد اما برای مصرف‌کننده نیازآفرینی تازه‌ای از طریق نظام سرمایه‌داری و تبلیغات تجاری ایجاد می‌شود که اغلب کاذب هستند. بر همین اساس در یک دهه اخیر نه تنها کودک بلکه پدیده کودکی از دوره جنینی تا مراحل مختلف رشد نیز کالایی شده است.

نتیجه پژوهش‌ها نشان می‌دهد در کشور ما بیشترین مصرف کودکان در حوزه کالای رسانه‌ای و پس از آن لوازم بازی و وسایل و امکانات است. ۵۵ درصد پیامدهای مصرفی‌شدن کودکان مربوط به مشکلات و آسیب‌های روانی نظیر خشونت، کاهش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، استرس و… است و در درجه دوم ۸۵ درصد باعث بروز بیماری‌ها و آسیب‌های جسمی نظیر اضافه وزن، مشکلات دیابتی و… می‌شود.

این نشست در تاریخ ۱ آذرماه‌ماه سال ۱۳۹۵ در مؤسسه رحمان برگزار شد. نشست اول را   اینجا ببینید.