هویت اروپا در نقشه‌های دوره رنسانس

در آینۀ کرونوس؛ اروپایی‌ها چگونه مدام خود را می‌بلعند؟

در این گفتگو، رودریگو بوئنو لاسی توضیح می‌دهد که چگونه هویت نوظهور «اروپا» در نقشه‌های دورۀ رنسانس برساخته شد. او ساخت شمایل‌نگارانۀ هویت اروپایی را شرح می‌دهد، نقش آن را در پروژۀ ایجاد اروپای منسجم می‌کاود، و از پیامدهای این بازنمایی و ضرورت در بازنگری آن سخن می‌گوید.

او با رویکرد نشانه‌شناسی معنای نشانه‌هایی را شرح می‌دهد که در نقشه‌ها بازنمایی شده است و از واقعیت هویت اروپایی خبر می‌دهد؛ منشأ و هدف نقشه‌ها را می‌کاود؛ به چیستی جامعه‌ای می‌پردازد که تولیدشان کرده است، به نقشه‌نگارها و حامیانشان، انگیزه‌هایشان، مخاطبان نقشه‌ها، و به اینکه نقشه‌ها چگونه منافع پدیدآورندگانشان را تأمین می‌کردند.

بوئنو لاسی آغاز این بازنمایی‌ها را به تحولات بنیادین دورۀ رنسانس بازمی‌گرداند که جهان امروز پیامد آنهاست: فتوحات اروپاییان در اقصی‌نقاط عالم و ظهور امپریالیسم اروپایی، فراهم آمدن مقدمات جهانی‌سازی، تأسیس نخستین دولت‌های مدرن، و شکل‌گیری نظام سرمایه‌داری. نقشه‌ها در همۀ این تحولات نقشی حیاتی ایفا کردند. آنها نه فقط برای مسیریابی به مقصد سرزمین‌های دوردست که برای برساختن هویتی حیاتی بودند که قدرت‌ نوظهور را موجودیت و مشروعیت می‌بخشید و دیگران را به اطاعت مجاب می‌کرد. نقشه‌ها در ایجاد و تثبیت سلسله‌مراتبی سهیم بودند که فاتحان متمدن را بر صدر می‌نشاند و ناجی و محق جلوه می‌داد و مغلوبان را نیازمند و مدیونِ فاتحان می‌نمود. به این ترتیب، فاتح و مغلوب بودن نه ماحصل رویدادی تاریخی که ناشی از طبع برتر فاتحان و طبع دون مغلوبان بازنمایی می‌شد، به مثابۀ امری ذاتی و مسلم.

او همچنین توضیح می‌دهد که این شیوۀ بازنمایی به تدریج بیش از مغلوبان بر فاتحان مؤثر افتاد، زیرا انسانیت‌زدایی را در میان اقوام فاتح عادی کرد و عمومیت بخشید و جامعه را در ظلم و تجاوزی که رخ داده بود سهیم کرد. امروز، برای رهایی از سیطرۀ این بازنمایی باید نسبت به آن آگاهی یابیم و در پیامدهای آن تعمق کنیم.

این نشست در تاریخ ۱۱ تیر سال ۱۳۹۹ از طرف سایت چهارراه برگزار شد. از علی‌رضا آذرفر برای ترتیب‌دادن این برنامه سپاسگزاریم.