جستجویی دوباره در تاریخ و فرهنگ معماری دورۀ ماد
پژوهشی سبکشناختی
نیمه غربی و شمال غرب فلات ایران در جغرافیای دوره کلاسیک، سرزمین ماد نامیده میشده است. تقریباً استانهای کنونی کرمانشاه، کردستان، همدان، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، زنجان، تهران، شمال استان ایلام، شمال استان لرستان، استانهای اصفهان، سمنان و بخشهایی از استان یزد، قلمرو پیشین سرزمین ماد است.
معماری دوره ماد در این اقلیم گسترده جغرافیایی پراکنده است. معماری ماد الگویی داشته که نمونه سادهتر و ابتداییتر آن را در تپه ازبکی در حوالی تهران، حاجیخان فامنین، گودینتپه کنگاور و نوشیجانتپه ملایر میتوان دید. این الگو به تدریج کاملتر شده و نمونه نهایی و تکاملیافته آن در الغتپه ترکمنستان و تل قبه جبل حمرین عراق که همزمان با عصر آهن ۳ هستند، قابل مشاهده است.
دانش معماری دوره ماد در نهایت به هخامنشیان میرسد. پلان آپادانای تخت جمشید نمونه پیشرفتهای از معماری شناختهشده در محوطههای مادی است.
این سخنرانی در تاریخ ۲۴ دیماه سال ۱۳۹۹ از طرف گروه مطالعات معماری ایران دانشگاه تهران با همکاری انجمن علمی مطالعات معماری ایران دانشگاه تهران برگزار شده است.
تصویر صفحه، از سایت خبرگزاری ایرنا برداشته شده و مربوط به بقایای معماری تپه ازبکی است.
مهرداد ملکزاده
مهرداد ملکزاده در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۸ در خانوادهای اصالتاً ترکزبان (از مهاجران باکو) در تهران به دنیا آمد. وی پس از طی مراحل تحصیلیِ کاردانی باستانشناسی (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱)، کارشناسی موزهداری (۱۳۷۴ تا ۱۳۸۱) و کارشناسی ارشد باستانشناسی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴)، دکتری (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱) خود را در باستانشناسی دوران تاریخی ایران از دانشگاه تربیت مدرس گرفت. مطالعات باستانشناختی و تاریخی ملکزاده عمدتاً معطوف به پژوهش و کاوش در محوطههای عصر آهنِ ۳ یا «دورۀ ماد» است؛ او تاکنون بیش از ۵۰ مقالۀ تخصصی در این زمینه نگاشته است و به باستانشناسی و تاریخ هزارۀ یکم ق.م. ایران علاقه دارد. از میان نوشتههای او میتوان به مقالاتی چون: «اَندیه: شاهکنشینی در سرزمین ماد بزرگ و شاهکارهای هنری مارلیک» (۱۳۷۳)، «شاهکنشین اَبدَدانَ در ماد غربی» (۱۳۷۴)، «یک مأخذ سریانی در تاریخ ماد» (۱۳۷۵)، «یادداشتهای مادی: جایگاه مادها در تاریخ ایران» (۱۳۷۶)، «مادهای ایرانیزبان و مادهای اَنیرانیزبان» (۱۳۷۶)، «سرزمین پریان در خاک مادستان» (۱۳۸۱)، «پایان نبرد پنج سالۀ ماد و لودیه و خورشیدگرفتگی ۵۸۵ ق.م» (۱۳۸۱)، «تیغ مادی در نیام جنگاوران سیلک» (۱۳۸۱)، «دژهای مادی و سپاهیان آشوری» (۱۳۸۲)، «پادشاهی مانا، دورۀ ماد و تاریخ ایران باستان» (۱۳۸۸)، «بله کوروش پارسی بود» (۱۳۹۱) اشاره کرد. بیش از ۵۰ فصل کار پژوهشی میدانی باستانشناختی در کارنامۀ او دیده میشود؛ از جمله عضویت در کاوشهای کوه خواجۀ زابل، جزیرۀ کیش، چهرآباد زنجان، سُرخدُم لکی، زیویۀ سقز، قلیدرویش جمکران، پردیس قرچک؛ نیز معاونت کاوشهای هگمتان همدان، و سرپرستی بر پژوهشها و کاوشهای باستانشناختی «دژ مادی» بیستون، گیان نهاوند، کرفس رزن، زاربلاغ علیآباد قم، واسون کهک قم، شهر شلموط خورآباد قم، کلاک کرج، سنگتراشان خرمآباد، غلامتپۀ جعفرآباد کاشان، نوشیجان تپۀ ملایر و گونسپان پاتپۀ ملایر، چیاسبز غربی رماوند لرستان و گورستان مرسین شهمیرزاد.
گروه مطالعات معماری ایران دانشگاه تهران
گروه مطالعات معماری ایران دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبا با بیش از ۶۰ سال سابقه آموزشی، اولین گروه معماری در ایران است.