سیوند: پادگان مادها در اقلیم پارس

نخستین همایش بین‌المللی تاریخی فرهنگی جنوب ایران

سیوند کنونی شهر نسبتاً کوچکی در نواحی شمالی‌تر اقلیم تاریخی فارس است. اهمیت خاص سیوند در پژوهش‌های ایران‌شناسی خصوصاً به دلیل وجود زبان سیوندی است که از دیرباز پژوهشگران بسیاری را مشغول خود داشته است. این زبان، برخلاف تصور و پیش‌فرض ما و با آنکه گویشوران آن از سرزمین فارس هستند، یکی از شعب و فروع زبان فارسی نیست بلکه پیوندهای ریشه‌شناختی روشنی با زبان‌های ایرانی غربی شمالی دارد. می‌دانیم که زبان‌های ایرانی به دو گروه ایرانی شرقی و ایرانی غربی تقسیم می‌شود. زبان‌های ایرانی غربی دو شاخه دارد: ایرانی غربی شمالی و ایرانی غربی جنوبی. شناخته‌شده‌ترین زبان ایرانی باستان غربی جنوبی، پارسی باستان است و نمونه یک زبان ایرانی باستان غربی شمالی، زبان مادی است که از آن بسیار کم می‌دانیم. برای شناخت و بازسازی زبان مادی، باید به بازماندگان زبان‌هایی که ریشه در ایرانی باستان غربی شمالی دارند توجه کرد. یکی از این زبان‌ها، زبان سیوندی است.

اینکه چرا در مجموعۀ زبان‌های پراکنده در سرزمین تاریخی فارس، یکی، سیوندی، فارسی نیست و مادی است، پرسش‌ها بسیار است. در سخنرانی پیش رو با تکیه بر داده‌های زبان‌شناسی تاریخی، آگاهی‌های جغرافیای تاریخی و یافته‌های باستان‌شناختی، چرایی حضور این مردمانِ مادی‌زبانِ پارس‌نشین توضیح داده می‌شود. این سخنرانی در نخستین همایش بین‌المللی تاریخی فرهنگی جنوب ایران (فارس تاریخی) در ۱۵ و ۱۶ آذرماه سال ۱۳۹۶ ارائه شده است. برگزارکننده این همایش مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی با همکاری ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس است.

 

 

مهرداد ملکزاده

مهرداد ملکزاده در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۸ در خانواده‌ای اصالتاً ترک‌زبان (از مهاجران باکو) در تهران به دنیا آمد. وی پس از طی مراحل تحصیلیِ کاردانی باستان‌شناسی (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱)، کار‌شناسی موزه‌داری (۱۳۷۴ تا ۱۳۸۱) و کار‌شناسی ارشد باستان‌شناسی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴)، دکتری (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱) خود را در باستان‌شناسی دوران تاریخی ایران از دانشگاه تربیت مدرس گرفت. مطالعات باستان‌شناختی و تاریخی ملکزاده عمدتاً معطوف به پژوهش و کاوش در محوطه‌های عصر آهنِ ۳ یا «دورۀ ماد» است؛ او تاکنون بیش از ۵۰ مقالۀ تخصصی در این زمینه نگاشته است و به باستان‌شناسی و تاریخ هزارۀ یکم ق.م. ایران علاقه دارد. از میان نوشته‌های او می‌توان به مقالاتی چون: «اَندیه: شاهک‌نشینی در سرزمین ماد بزرگ و شاهکارهای هنری مارلیک» (۱۳۷۳)، «شاهک‌نشین اَبدَدانَ در ماد غربی» (۱۳۷۴)، «یک مأخذ سریانی در تاریخ ماد» (۱۳۷۵)، «یادداشت‌های مادی: جایگاه ماد‌ها در تاریخ ایران» (۱۳۷۶)، «مادهای ایرانی‌زبان و مادهای اَنیرانی‌زبان» (۱۳۷۶)، «سرزمین پریان در خاک مادستان» (۱۳۸۱)، «پایان نبرد پنج سالۀ ماد و لودیه و خورشید‌گرفتگی ۵۸۵ ق‌.م» (۱۳۸۱)، «تیغ مادی در نیام جنگاوران سیلک» (۱۳۸۱)، «دژهای مادی و سپاهیان آشوری» (۱۳۸۲)، «پادشاهی مانا، دورۀ ماد و تاریخ ایران باستان» (۱۳۸۸)، «بله کوروش پارسی بود» (۱۳۹۱) اشاره کرد. بیش از ۵۰ فصل کار پژوهشی میدانی باستان‌شناختی در کارنامۀ او دیده می‌شود؛ از جمله عضویت در کاوش‌های کوه خواجۀ زابل، جزیرۀ کیش، چهرآباد زنجان، سُرخ‌دُم لکی، زیویۀ سقز، قلی‌درویش جمکران، پردیس قرچک؛ نیز معاونت کاوشهای هگمتان همدان، و سرپرستی بر پژوهشها و کاو‌شهای باستان‌شناختی «دژ مادی» بیستون، گیان نهاوند، کرفس رزن، زاربلاغ علی‌آباد قم، واسون کهک قم، شهر شلموط خورآباد قم، کلاک کرج، سنگ‌تراشان خرم‌آ‌باد، غلام‌تپۀ جعفرآباد کاشان، نوشی‌جان تپۀ ملایر و گونسپان پاتپۀ ملایر، چیاسبز غربی رماوند لرستان و گورستان مرسین شهمیرزاد.

پیوند به وبگاه

مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی مؤسسه‌ای علمی -پژوهشی است که به منظور تدوین دانشنامه‌های عمومی و تخصصی و کتب مرجع در ابعاد مختلف به ویژه فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی بنیاد نهاده شد.

پیوند به وبگاه

  1. علی تقی زاده گفت:

    با سلام .من یک سیوندیم و به سیوندی بودنم افتخار میکنم

  2. مازیار گفت:

    لطفا در مواردی که فیلم سخنرانی موجود است به جای نشان دادن چهره سخنران – دوربین فیلمبرداری را روی پشت صحنه تنظیم کنید که از تصاویر پخش شده استفاده بیشتزی حاصل گردد

    • چهارراه گفت:

      معمولاً برگزارکنندگان نشست، فیلمبرداری را انجام می‌دهند. در مواردی که سایت چهارراه برگزارکننده نشست است یا فیلمبرداری را به عهده دارد، حتماً پیشنهاد شما را مد نظر قرار خواهیم داد.
      ضمن اینکه در خصوص این سخنرانی، می‌توانید فایل پاورپوینت را دانلود کنید.

  3. مرداویج گفت:

    استاد گرامی جناب ملک پور – ایا تا کنون هیچ واژه ای و نوشته ای از ماد مانده است که بتوانیم زبان مرد سیوند و سیدون را که از لحاظ واژگانی هیچ فرقی با دیگر روستاهای شیراز ندارند مادی بدانیم – نکته مهمتر اینکه اگر قومی به نام ماد در ایران وجود داشت چرا هیچ اثری هیچ نامی از انها نمانده نه اینکه ایلامی ها تا قرن هفتم هجری با نام خوزیها وجود ملموس داشتند ؟ همه واژگانی که در سوند به کار میبرند همان واژه هاییست که در مرودشت و زرقان نیز به کار میبرند تنها جمع انها با گر است که همان گل ممسنی است میدانیم که کهکیلویه تا زمان نزدیک بخشی از فارس بود و لهجه مردم شیراز و کازرون و ممسنی تا سه چهار قرن پیش مانند هم بود امروزه نیز از خود شیراز از قصر دشت و قمشه و بیضا لهجه ها لری میشود و در خود شیراز و روستاهای شرقی ان نیز همه لری را میفهمند و زبان و فرهنگ و لباس و رقص شان با ممشنی فرقی ندارد مگر نامحسوس و در هر روستایی محله ای یا خاندانی به لر منسوبند ان چند کلمه ا که هردوت گفته مانند اسپاکو که پارسی است کاکو

  4. مهرداد گفت:

    من مهرداد سیوندی به خود میبالم سیوندی هستم و آریایی اصل هستم زنده باد سیوند و سیوندی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *