از نقش‌های پیش‌الفبایی تا الفبا

مروری بر روند دگرگونی عناصر تصویری دوران پیش از تاریخ به عناصر نوشتاری آغاز تاریخی

زبان دستگاه ارتباطی منطقی، قابل فهم و دارای ساختاری منسجم است که قابلیت حمل موضوع‌ها و مفاهیم و انتقال آن به دیگران را دارد. برخی پژوهشگران زبان را بزرگ‌ترین اختراع بشری و فرآوده زندگی اجتماعی می‌شمارند. دستگاه‌های گوناگون زبانی برای ثبت، نیاز به علامت‌ها و نشانه‌های مناسب و ادراک‌شدنی داشته و دارند. زبان آوایی بنا به طرز فکری پیش از زبان نشانه‌ای – دیداری به وجود آمد. دوره طولانی زندگی نیاکان انسان، تجربه‌ها و آزمایش‌های آنان در عرصه زندگی عینی و واقعی سبب نشستن زبان آوایی بر علامت‌ها و عناصر ترسیمی و ثبت آنان گردید.

شکل‌گیری زبان به صورت بسیار جدی در پاسخ به نیازها و موقعیت‌ها و واکنشی در برابر جهان بود. پدیده‌های گوناگون پیرامون بشر هر یک بر حسب موضوع و ضرورت‌ها به طریقی پیچیده ارزیابی و نامیده می‌شدند؛ روندی کند و طولانی در نامیدن، برشمردن و ادراک جهان.

درباره چرایی و چگونگی شکل‌گیری هنر دوره غار، پژوهشگران دیدگاه‌های گوناگونی دارند. اگر مدافع نظریه‌ جاندارپندارانه درباره‌ هنر این دوره باشیم به راحتی مفصل مشترک میان عناصر بصری عصر سنگ و دوره روستانشینی قابل تحلیل و مشاهده خواهد بود. یعنی هنر غار سرآغاز و منشأ اصلی شکل‌گیری نقش‌های روی سفال شمرده خواهد شد.

امروزه با توجه به گنجینه‌های آثار هنری به دست آمده از مکان‌های عصر نوسنگی به بعد در مناطق متفاوت جهان، امکان دسته‌بندی و گفت‌وگو درباره مجموعه‌های آنها تا حدود مناسبی فراهم شده است. با بررسی مجموعه‌های گوناگون، برخی شاخصه‌های مهم مانند محدودیت نقش‌ها و عدم تنوع، تکرار طولانی و هزاران ساله‌ این نقش‌ها، پایدار بودن الگوهای نمایش و ترسیم، مناسبات میان نقش‌ها در ترکیب‌بندی‌ها و … معنی پر وزنی ایجاد می‌شود که نمی‌توان به آن بی‌توجه بود. آیا می‌توان به طریقی این عناصر تصویری را رمزها و معادل‌هایی برابر عناصر نوشتاری و دستگاه‌های زبان دانست؟ رمزگشایی و پاسخ دادن به این موضوع نیاز به گزارش و بحث میان جهان‌های موضوعی به ظاهر دور از هم، اما در جوهره‌ وجودی یگانه دارد.

سخنرانی آقای کلهرنیا در تاریخ ۲ اسفندماه سال ۱۳۹۰ در سالن نشست‌های تخصصی موزه ایران باستان برگزار گردید. این نشست، نوزدهمین نشست تخصصی موزه ملی ایران است که به همت دکتر فریدون بیگلری، مسئول بخش پارینه‌سنگی موزه ملی ایران، برگزار می‌شود.

بهرام کلهرنیا

بهرام كلهرنيا متولد سال ۱۳۳۱ در كرمانشاه است. تحصيلات كارشناسی و كارشناسی ارشد وی به ترتيب در رشته‌های طراحی و پيكره‌سازی و گرافيك و تصويرسازی است.

وي از سال ۱۳۵۱ در حوزه طراحی گرافيك و هنر مشغول تدريس و فعاليت بوده و در حال حاضر عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران و دانشکده صدا و سیما است.

علاوه بر اين وی دبیر و عضو هیئت مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، عضو شورای تألیف كتاب‌های گرافیك دانشگاه جامع علمی كاربردی و همچنين مشاور و مدير هنری ـ پژوهشی در چندين وزارت‌خانه از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت نفت است.

كلهرنيا اكنون در حال تهیه یک مجموعه مستند درباره تاریخ و فرهنگ ایران برای صدا و سیما است که با نگاهی نو به جنبه‌های کمتر شناخته‌شده فرهنگ و باستان‌شناسی ایران (ایران فرهنگی) می‌پردازد. از بخش‌های آماده شده آن می‌توان به «خط کوفی و ارزش بصری و فرهنگی آن» و «نقوش طاق بستان» اشاره كرد.

انجمن طراحان گرافیک كرمانشاه در سال ۱۳۹۰ تندیس سرو مرداد را به پاس تلاش‌های بهرام کلهرنیا در نشر و توسعه هنر گرافیک به ایشان اهدا كرد.

موزه ملی ایران

موزه ملی ايران با قدمتی بيش از هفتاد سال، با دارا بودن سیصد هزار شیء و زيربنايی بيش از بیست هزار مترمربع، بزرگ‌ترين موزه باستان‌شناسی و تاريخ ايران است. این موزه از نظر حجم، تنوع و كيفيت آثار، از موزه‌های معتبر جهان محسوب می‌شود. موزه ملی در فرهنگ موزه‌داری ايران، موزه مادر به شمار می‌رود.

پیوند به وبگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *