دگرگونی میدانها در تهران قاجاری
بررسی تحولات شهر و جامعه در نسبت با یکدیگر
دورهی قاجاریه آغاز دورانی تازه در ایران بود و زمینهساز تغییراتی بنیادین در شهر و اجزای آن شد. «میدان» یکی از مهمترینِ این اجزا بود که نقشی حیاتی در تحول شهر ایفا کرد و همراه با تغییرات شهر و جامعه متحول شد. این سخنرانی با تکیه بر شهر تهران، به مثابهی مرکز تحولات شهری این دوره، تغییرات میدانها را در نسبت با اجزای تازهی شهر و مفاهیم اجتماعی نو بررسی میکند و دگرگونی شهر ایرانی را به مثابهی شبکهای از اجزای در حال تغییر آشکار میکند.
این بررسی با رجوع به تحولات تهران ناصری در سال ۱۲۸۴ق آغاز میشود، زمان ایجاد نخستین شبکهی خیابانها و شکلگیری نخستین وسایل حملونقل عمومی در شهر. ابتدا نقش بنیادی میدان جدید توپخانه در نظام تازهی شهر تشریح میشود، به مثابهی ایستگاه مرکزی نخستین مرکبهای عمومی و صحنهی نمایش نخستین نهادهای دولتی مدرن. سپس کیفیت فضایی بیسابقهی این میدان در نسبت با مفهوم نوظهور «حوزهی عمومی» تببین میشود: فضایی برای تجربهی صورتی از «رهایی». در ادامه، به شکلگیری میدان مجلس در پیشگاه مهمترین دستاورد انقلاب مشروطه، مجلس شورای ملی، میپردازد و از ظهور امکانی تازه سخن میگوید: امکان تجربهی «آزادی». پس از آن، به توضیح چگونگی تقویت و تثبیت نقش میدان به مثابهی مکان گردهمآیی «جمعیت» و جلوهگاه حوزهی عمومی در کالبد شهر میپردازد. و در نهایت، سراغ میدانهای قدیمی شهر میرود و از سرنوشت آنهایی میگوید که از نظام تازه بیرون افتادند و از رونق و محبوبیت میدانهای شبکهی نوظهور بیبهره ماندند.
مهنام نجفی
مهنام نجفی محقق حوزهی تاریخ و نظریهی هنر و معماری است. او دانشآموختهی دکتری معماری از دانشگاه یزد است و طی این دوره از فرصت مطالعاتی ششماهه در دانشکدهی تاریخ هنرِ دانشگاه وین برخوردار بوده است. همچنین دورهی کارشناسی ارشد را در رشتهی مطالعات معماری ایرانِ دانشگاه شهید بهشتی و دورهی کارشناسی را در رشتهی مهندسی معماری دانشگاه هنر به پایان رسانده است. او نویسندهی کتاب «میدان توپخانهی دارالخلافهی ناصری: ذهنیت ایرانی و رهآورد دیگری» و از مترجمان کتاب «لویی کان: متون اصلی» است. او از سال ۱۴۰۰، به پایگاه پژوهشی نوروزگان پیوسته، پایگاهی که بر مطالعهی فرهنگ(های) جهان فارسیزبان متمرکز است و عمدهی پروژههایش در حوزهی علوم انسانی دیجیتال میگنجد. عضویت در هیئت مدیرهی نوروزگان، نظارت بر پروژهی برخط «سفرنامه»، مدیریت «نخستین همایش بینالمللی علوم انسانی دیجیتال و تاریخ هنر» از مهمترین فعالیتهای او در این پایگاه بوده است.
مجموعه سخنرانیهای مجازی تاریخ هنر اسلامی (VIAHSS)
این مجموعهی مجازی فعالیت خود را در دوران همهگیری کووید، در ماه مه ۲۰۲۰، با هدف فراهم کردن فرصتی برای گردهمآیی محققان از سراسر جهان، آغاز کرد و با توجه به موفقیتش در فراهم کردن فضایی تازه و مؤثر برای حضور مورخان هنر اسلامی، شنیدن صداهای کمتر شنیدهشده، و پرداختن به موضوعات مغفول و مهجور، به فعالیتش ادامه داده است.