کاسپیان، خزران و ماجرای نام دریای مازندران

درباره نام‌های دریای شمال

در متون تاریخی نام‌های مختلفی برای دریای شمال ایران دیده می‌شود؛ کاسپی، خزر، هیرکان، طبرستان، جرجان و آق‌دریا از آن جمله‌اند. در این میان دو نام توانسته‌اند در عرصۀ زبان فارسی از دیگر نام‌ها پیشی بگیرند: دریای خزر و دریای مازندران. در بین اروپاییان نیز این دریا به نام کاسپی شناخته می‌شود. در این سخنرانی دکتر مهرداد ملکزاده به شکل‌گیری سه نام اخیر و ادلۀ تاریخی و فرهنگی که وجود هر یک از این نام‌ها را توجیه می‌کند، می‌پردازد و در پایان اشاره مختصری به دلایل موضع‌گیری ایرانیان نسبت به نام دریای خزر دارد.

این سخنرانی در تاریخ ۵ اسفندماه سال ۱۳۸۶ در «همایش علمی و فرهنگی دریای مازندران» به همت انجمن اسلامی دانشجویان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و دیده‌بان یادگارهای فرهنگی طبیعی ایران در تالار فردوسى دانشكدۀ ادبيات و علوم انسانى دانشگاه تهران برگزار گردیده است.

مهرداد ملکزاده

مهرداد ملکزاده در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۸ در خانواده‌ای اصالتاً ترک‌زبان (از مهاجران باکو) در تهران به دنیا آمد. وی پس از طی مراحل تحصیلیِ کاردانی باستان‌شناسی (۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱)، کار‌شناسی موزه‌داری (۱۳۷۴ تا ۱۳۸۱) و کار‌شناسی ارشد باستان‌شناسی (۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴)، دکتری (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱) خود را در باستان‌شناسی دوران تاریخی ایران از دانشگاه تربیت مدرس گرفت. مطالعات باستان‌شناختی و تاریخی ملکزاده عمدتاً معطوف به پژوهش و کاوش در محوطه‌های عصر آهنِ ۳ یا «دورۀ ماد» است؛ او تاکنون بیش از ۵۰ مقالۀ تخصصی در این زمینه نگاشته است و به باستان‌شناسی و تاریخ هزارۀ یکم ق.م. ایران علاقه دارد. از میان نوشته‌های او می‌توان به مقالاتی چون: «اَندیه: شاهک‌نشینی در سرزمین ماد بزرگ و شاهکارهای هنری مارلیک» (۱۳۷۳)، «شاهک‌نشین اَبدَدانَ در ماد غربی» (۱۳۷۴)، «یک مأخذ سریانی در تاریخ ماد» (۱۳۷۵)، «یادداشت‌های مادی: جایگاه ماد‌ها در تاریخ ایران» (۱۳۷۶)، «مادهای ایرانی‌زبان و مادهای اَنیرانی‌زبان» (۱۳۷۶)، «سرزمین پریان در خاک مادستان» (۱۳۸۱)، «پایان نبرد پنج سالۀ ماد و لودیه و خورشید‌گرفتگی ۵۸۵ ق‌.م» (۱۳۸۱)، «تیغ مادی در نیام جنگاوران سیلک» (۱۳۸۱)، «دژهای مادی و سپاهیان آشوری» (۱۳۸۲)، «پادشاهی مانا، دورۀ ماد و تاریخ ایران باستان» (۱۳۸۸)، «بله کوروش پارسی بود» (۱۳۹۱) اشاره کرد. بیش از ۵۰ فصل کار پژوهشی میدانی باستان‌شناختی در کارنامۀ او دیده می‌شود؛ از جمله عضویت در کاوش‌های کوه خواجۀ زابل، جزیرۀ کیش، چهرآباد زنجان، سُرخ‌دُم لکی، زیویۀ سقز، قلی‌درویش جمکران، پردیس قرچک؛ نیز معاونت کاوشهای هگمتان همدان، و سرپرستی بر پژوهشها و کاو‌شهای باستان‌شناختی «دژ مادی» بیستون، گیان نهاوند، کرفس رزن، زاربلاغ علی‌آباد قم، واسون کهک قم، شهر شلموط خورآباد قم، کلاک کرج، سنگ‌تراشان خرم‌آ‌باد، غلام‌تپۀ جعفرآباد کاشان، نوشی‌جان تپۀ ملایر و گونسپان پاتپۀ ملایر، چیاسبز غربی رماوند لرستان و گورستان مرسین شهمیرزاد.

پیوند به وبگاه

انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

این انجمن زیرمجموعه انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران است.

پیوند به وبگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *